Kripto Para Nedir?

Kripto paralar, sanal para birimi olarak kullanılan ve herhangi bir fiziksel biçimi olmayan dijital varlıklardır.  Kriptografi (şifreleme) ile güvence altına alınmışlardır. Kripto para olarak isimlendirilmesinin nedeni paranın içinde barındırmış olduğu şifrelemeden kaynaklıdır. Bu sayede örneğin; sahtecilik veya aynı kripto parayla birden fazla işlem yapmak anlamına gelen “çifte harcama” eylemi neredeyse imkânsız hale gelmiştir.

Kripto Para Çeşitleri Nelerdir?

Kripto paraların gruplandırılması konusunda fikir birliği bulunmamaktadır. Amacına göre, Çalışma Sistemine göre,  Kendi Blokzincirine sahip olup olmadığına göre gruplamalar yapılmıştır.

Kripto paralar dar anlamda gruplamak gerekirse: Coinler ve Tokenlerden oluşur. Geniş anlamda gruplamak gerekirse: Değer Saklama Aracı, Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC’ler), Proof of Work (PoW) Coinler, Proof of Stake (PoS) Coinler, Akıllı sözleşme,  Ödeme, Gizlilik, Meme olarak gruplayabiliriz.

A)Dar Anlamda Kripto Paralar:

1-Coin

Coin ve token kavramları birbiri yerine sıklıkla kullanılmakta olsa da kripto para üretiminde bu farkı net bir şekilde görebilirsiniz. Coinler kendi blockchainine sahiptir. Tokenler ise mevcut ağlardan yararlanılarak inşa edilir.

Bitcoin, Etherium, XRP, BNB coin örnekleridir.

2-Token

Tokenlerin kendi blokzinciri yoktur. Mevcut ağlardan yararlanırlar. Maker, Tether, USD Coin, DAI token örnekleridir.

Etherium ağı üzerinde bulunan token standartlarından bazıları şunlardır:

• ERC-20: Token’lar arasında en yaygın standart budur. Ethereum blok zincirine ait bir token standardıdır. Neredeyse tüm büyük token’lar ERC-20 uyumludur. ERC-20 kodu, Ethereum üzerinde token oluşturma sürecini basitleştirmiştir. Şu an itibari ile Ethereum blok zincirinde 259,000 ERC-20 token’ı vardır.
• ERC-223: Bu standart, ERC-20’deki birtakım kusurlar üzerine geliştirildi. ERC-20’nin ERC-223’te ele alınan en önemli kusuru, kullanıcıların uygun bir cüzdan yerine yanlışlıkla bir akıllı sözleşmeye gönderdiklerinde token’larını kaybetmesi. ERC-223’te bu önleniyor. Ayrıca ERC-223, ERC-20’ye kıyasla esasen transfer konusunda yüzde 50 daha ucuz.
• ERC-721: Bir başka önemli token standardı de ERC-721’dir. Bu standart, Ethereum platformunda non-fungible token’ların oluşturulmasını sağlar. NFT olarak kısaltılan bu token’lar, blok zincirindeki benzersiz varlıkları temsil eder ve adından da anlaşılabileceği gibi birbiriyle değiştirilemez. Bir blok zincirinde doğrulanabilirlik ve sahiplik kanıtı olarak işlev görürler. Günümüzde ağırlıklı olarak oyun alanında kullanılıyorlar. Şu an itibari ile 5000’e yakın ERC-721 sözleşmesi bulunuyor. Bunlar arasında en popülerleri Gods Unchained Cards, CryptoKitties ve MyCryptoHeroes’tir.

B)Geniş Anlamda Kripto Paralar:

1)Değer Saklama Amacı Kripto Paralar

Değer saklama aracı kripto paralar, zaman içinde alım güçlerini ve değerlerini tutmak, hatta artırmak için tasarlanmış kripto para birimleridir. Değer saklama aracı kripto paralar, aynı zamanda değerlerini kaybetmeyen, diğer bir deyişle deflasyonist karakteristik özelliklere sahiplerdir. Bitcoin bunun en önemli örneğidir.

2)Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC’ler)

Merkez bankası tarafından yaratılan ve çıkarılan sanal para birimleridir. CBDC’ler dijital para birimi türüdür, ancak tam olarak kripto değillerdir. Bunun nedeni merkeziyetsiz ve bir itibari paraya bağlı olmamalarıdır. Ancak itibari paranın kendisi olabilmektedirler. Bu yüzden CBDC’ler sadece aynı merkez bankası tarafından çıkarılmış nakit paraların dijital formudurlar.

3) Proof of Work (PoW) Coinler

Proof of Work coinler, kripto paraların bir diğer çerçevelemesidir. Adından da anlaşılacağı üzere Proof of Work coinler, PoW konsensüs mekanizmasıyla yaratılan coinlerdir. PoW, bir tarafın diğerlerine belli miktarda spesifik hesaplama eforunun harcandığını kanıtladığı bir kriptografik sıfır-bilgi ispatı (zero-knowledge proof) şeklidir. PoW kripto para birimleri arasında Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Dogecoin (DOGE), Litecoin (LTC), Bitcoin Cash (BCH), Ethereum Classic (ETC), ve Zcash (ZEC) bulunmaktadır.

4) Proof of Stake (PoS) Coinler

Proof of Stake kripto para birimleri, varlık miktarlarıyla (ilgili kriptoda) orantılı olarak onaylayıcılar seçerek çalışan blockchainler için bir konsensüs mekanizması sınıfı olan PoS protokolleri kullanılarak yaratılan kripto paralardır. PoW’a benzer şekilde PoS da blockchain ağları tarafından dağıtılmış konsensüs elde etmek için kullanılan bir konsensüs mekanizması türüdür ve örnek olarak; kullanıcıların onaylayıcı olmak için ETH stake etmeleri gerekmektedir. 

5) Akıllı Sözleşme Kripto Paraları

Değer saklama aracı kripto paraların aksine akıllı sözleşme kriptoları değerlerini akıllı sözleşme ve dApp işlem ödemeleri için kullanılabilmelerinden alırlar. Akıllı sözleşme kripto paraları arasında ETH ve BNB bulunmaktadır.

6) Ödeme Kripto Paraları

Ödeme kripto paraları, günümüzde kullandığımız Visa, Mastercard ve benzeri gibi mevcut ödeme sistemlerinin yerine geçmeyi hedefleyen kriptolardır. Bazı zamanlarda bu kripto paraların yaratıcıları bunu gerçekleştirmek için akıllı sözleşmeleri kullanmaktadırlar. Esasen ödeme kriptoları işlem ve havaleleri gerçekleştirmek ve sonuçlandırmak için başka bir yol sağlamaktadır. Ödeme kripto paraları arasında Bitcoin (BTC), Bitcoin Cash (BCH), Dai (DAI), DASH, Terra (LUNA), Dogecoin (DOGE), Litecoin (LTC) örnek gösterilebilir.

7) Gizlilik Kripto Paraları

Gizlilik coinleri, gizlilik üzerine odaklanan dijital varlıklar ve kripto paralardır. Kullanıcıların kimliklerini ve aktivitelerini gizli tutmalarına yardımcı olan geliştirilmiş güvenlik özellikleri sunduklarını savunurlar. Gizlilik coini işlemlerinde sadece işlemin tarafları işlem yapılan coin miktarı gibi işlem detaylarını bilmektedirler. Dahası, gizlilik coini cüzdan adresi  bakiyeleri umumi olarak görüntülenememektedir. Gizlilik coini örnekleri arasında Zcash (ZEC), Monero (XMR), Dash, ve Horizen bulunmaktadır.

8) Meme Kripto Paraları

Meme coinler bir memeye dayanan ve genellikle şaka karakterleriyle temsil edilen, popülarite ve eğlenceyle sürdürülen kripto para türleridir. Dogecoin (DOGE) ve Shiba Inu (SHIB) meme coin örnekleridir.

Herkes Kripto Para Yaratabilir mi?

Devlet veya merkez bankası tarafından üretilen sanal para bulunmamaktadır. Kripto para ile regülasyonları devam ettiği sürece de devlet destekli sanal para çıkarılması mümkün gözükmemektedir.

Token çıkarmak coin çıkarmaya göre çok daha kolaydır. Mevcut bir blockchain üzerinde bir token yaratmak, bu blockchainin itibarından ve güvenliğinden faydalanmanızı da sağlayabilir. Tokeninizin tüm özellikleri üzerinde tam bir kontrole sahip olmasanız da pek çok özelliği isteğinize göre uyarlayabilirsiniz.

Kendi kriptonuzu yaratmadan önce kriptonun kullanım alanını, token ekonomisini ve yasal durumu göz önünde bulundurmanız gerekir.

Kripto para, Blockchain ve Yazılım konusunda temel bilgiye sahipseniz ve kendi tokeninizi oluşturmak istiyorsanız “Uğur Cem Öztürk” tarafından hazırlanmış olan “Ethereum üzerinden nasıl token çıkartılır?” yazısını ziyaret edip hazır kodlara erişebilirsiniz.

Sonuç:

Kripto paralar durdurulamaz bir şekilde gelişmekte ve bunun sonucunda binlerce çeşidi ortaya çıkmaktadır. Regülasyonu zorlaştıran konuların başında kripto paraların çeşitliliği gelmektedir. Kripto paraların türlerinin bilinmesi uygulanacak hukuk normunun tespitinde önem arz etmektedir.

Kripto paranın herhangi bir merkez bankası tarafından basılmaması, denetlenememesi, kripto para transferlerindeki belirsizlik, devletlerin kripto parayı tanımamasındaki en büyük engeldir. Kripto paralardaki hukuki düzenlemeler merakla beklenmektedir. Bu aşamada Ülkemizde, kripto para sisteminin kullanılmasını yasaklayan (ödemede kripto paranın kullanılması yasağı haricinde) yasal düzenleme olmamakla birlikte, bu sistemi tanıyan ve kullanılmasını onaylayan bir düzenleme de bulunmamaktadır.